ՇԱԼԱԿ ՄԸ ԿԱՄՔ

Ժահթաուիի զառիվերը հասնելէ առաջ,՝ լիբանանեան հին ճարտարապետութեամբ կառուցուած, լայն եւ կամարաշէն պատշգամներով, երեք յարկանի շէնք մըն էր, ուր երկար տարիներէ կ’ապրէին տիկին Մարին եւ պարոն Վարդանը։ Շէնքին մուտքին՝ նորաշխարհի հսկայ ծառ մը իր ճիւղերն ու տերեւները անկաշկանդօրէն կը ծաւալէր, մասամբ շուք սփռելով պատշգամներուն մէկ բաժինին վրայ, մասամբ մըն ալ քօղարկելով շէնքին քարերուն կրած տարիներու մռայլութիւնն ու հնութիւնը։

Մանկութեանս օրերուն, երբ ծնողքիս հետ իրենց կ’այցելէի, հեռուէն կը նշմարէի պրն․ Վարդանը, որ պատշգամը նստած՝ արեւուն ջերմութեամբ կը կազդուրուէր։ Քիչ մը անդին՝ տիկ․ Մարին, սեւ եւ հաստ շրջանակէ ակնոցներ կրած, ձեռքին ալ իր մետաղեայ եւ գլանաձեւ սրճաղացը, անդադար սուրճ կ’աղար ու կ’աղար․․․

Տիկին Մարին հօրս հօրեղբօր դուստրն էր․ ամուսինը՝ պրն․ Վարդանը, գթասէր եւ համեստ ծերունի մը, մերթ ընդ մերթ մոռացութեամբ տարուած, ատեններ ուշաբերելով իր շուրջի անցուդարձերուն։ Ան կը հրճուէր, երբ այցելու մը տեսնէր, որովհետեւ կ’ուզէր իր մէկ հատիկ զաւկին մասին տեղեկութիւն ստանալ․ հաւանաբար եկուորները «բան մը» գիտնային անոր մասին։ Իր կեանքը տարբեր երանգներով կը կայծկլտար, երբ մտաբերէր իր մէկ հատիկ զաւակը։ Պրն․ Վարդանը իր լայն բաճկոնի գրպանէն գունաւոր ձիւթի տուփ մը եւ քանի մը շաքարեղէն կը հանէր եւ ինծի տալով մեծ գոհունակութիւն մը կը զգար։ Պահ մը իր կորաքամակը եւ դէմքին ակօսները կարծես կը չքանային եւ համակրելի ժպիտ մը կ’ուրուագծուէր դէմքին վրայ։

Երբ այցելութիւնը, իմ մանկութեանս պատկերացումով, երկար տեւէր, պրն․ վարդանը ներսի սենեակէն մեծ տոպրակ մը բերելով ինծի կու տար։ Գոց սորված էի անոր պարունակութիւնը․ հոն կային այլազան խաղեր՝ օձի խաղը, մոնոփոլի, խաղաթուղթ եւ այլ խաղեր։ Տիկ․ Մարիին քրոջը՝ Փայլինէին թոռները՝ Սիլվան եւ Սագօն, հոն թողած էին այդ խաղերը, որպէսզի երբ այցելութեան գան, փոխանակ մեծերուն «ոչ-հետաքրքրական» նիւթերը ունկնդրելու, ունենան իրենց յատուկ զբաղումը։ Շատ անգամ ալ իրար հոն կը հանդիպէինք եւ միասին զուարճալի պահեր կ’անցընէինք։ Մեր այցելութիւններուն ընթացքին իրենց հիւրասենեակը յագեցած կ’ըլլար թարմ սուրճի բոյրով, տիկ․ Մարիին սրամիտ խօսքերով եւ շատ անգամ ալ նոր եփած կարկանդակի մը ախորժաբեր հոտով։

Տիկին Մարին, հակառակ որ կորսնցուցած էր իր մէկ հատիկ զաւակը, սակայն կրցած էր յաղթահարել ստուերի նման իրեն ընկերակցող դաժան իրականութիւնը։ Տղան՝ Անտոնը, Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի ընթացքին, եւ ի՜նչ զուգադիպութիւն, Ապրիլ 24-ին, ռումբի մը պայթումի հետեւանքով կորսնցուցած էր իր կեանքը։ Շատեր պիտի ընկրկէին այս սեւ ճակատագիրին դիմաց, սակայն տիկ․ Մարին իր երկաթեայ կամքով կրցած էր զգետնել իր ցաւալի վիճակը եւ ձեւով մը շարունակել իր «բնական» կեանքը։ Հաւանաբար, մտածած էր, թէ գանգատը լուծում մը չէր եւ թէ կեանքը պէտք էր շարունակուէր իր սովորական բնոյթով։ Անոր սիւնի մը պէս հաստատուն ֆիզիքականը եւ ինքնավստահութիւնը ինքզինք պարտադրել կու տար իր շուրջիններուն, որոնք հմայուած կը մնային այս կնկան խիզախութեամբ եւ խոհեմութեամբ։

Ան նկատի առնելով ամուսինին առողջական տկար վիճակը եւ վտիտ ֆիզիքականը, մտադրած էր զաւակին մահը գաղտնի պահել անկէ։ Շատ վստահ էր, թէ պրն․ Վարդանը պիտի չկարենար դիմակայել այդ ծանր «արհաւիրք»-ին։ Համոզած էր զինք, թէ տղան ճամբորդած է եւ թէ «ամէն բան լաւ է․․»։  Ի՜նչ վշտալի երեւոյթ․․․ սրտաճմլիկ իրականութիւնը թաքցնելով եւ կուտակուած զգացումներդ զսպելով՝ զաւակիդ մահը գաղտնի պիտի պահես, երբ դուն ինքդ պոռթկալու պէտքը ունիս կամ թիկունքի մը՝ գլուխդ վրան հանգչեցնելու․․․

Տիկ․ Մարիին օրական դրութեամբ սեւ հագնիլը ինչո՞ւ էր․․․ պրն․ Վարդանը չէր կրցած լուծում մը գտնել այս հարցին։ Մոռացութիւնը, ատեն-ատեն, անջատած էր անոր մտածումներու շղթային օղակները։ Օր մըն ալ պրն․ Վարդանն ալ հեռացաւ այս աշխարհէն, հանգիստ միտքով, թէ իր զաւակը օտար երկրի մէջ է եւ թէ «ամէն բան լաւ է․․․»։

Խելամիտ եւ ծանրակշիռ կին էր տիկ․ Մարին։ Ամէն մէկ հարցի համեմատ յատուկ լուծում մը կամ ճար մը ունէր։ Խրատներու շարան մը կը փոխացէր փոքրիկներուն, երիտասարդներուն եւ ընդհանրապէս բոլորին՝ քաղուած իր կեանքի փորձառութիւններէն։

Այսօր «տիկին Մարի»ները հազուագիւտ են իրենց իմաստուն խօսքերով, անդրդուելի կամքով եւ անկրկնելի անձաւորութեամբ։