Հայաստան եւ Ատրպէյճան վերջերս յայտարարեցին, որ համաձայնութեան եկած են տարիներէ ի վեր քննարկուող՝ խաղաղութեան պայմանագրին շուրջ։ Ըստ երեւոյթին, պայմանագրի բոլոր կէտերուն շուրջ համաձայնութիւնը բաւարար չէ Պաքուի համար ու ան չ’աճապարեր իր վերջնական ստորագրութիւնը դնելու փաստաթուղթին տակ։ Սակայն կայ միջազգային բաւական մեծ ճնշում, որպէսզի Ալիեւի իշխանութիւնը վերջ տայ իր խաղերուն ու սկսի կատարել իր ստանձնած պարտաւորութիւնները։
Հայաստանի ընդդիմութիւնը եւս կը մերժէ ընդունիլ համաձայնուած պայմանագիրը, զայն որակելով «կեղծ խաղաղութիւն»։
Խաղաղութեան բացակայութեամբ կայ երկու այլընտրանք, որոնք երկուքն ալ նպաստաւոր չեն Հայաստանի համար։ Առաջինը Ատրպէյճանի կողմէ սանձազերծուած լայնածաւալ նոր պատերազմն է, այսպէս կոչուած «Զանգեզուրի միջանցքին» տիրանալու նպատակով։ Այս մէկը քիչ հաւանական է եւ Ատրպէյճանի համար կը պարունակէ բաւական մեծ վտանգներ։
Աւելի հաւանական է «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղութիւն» իրավիճակը, որ կրնայ տեւել երկար տարիներ՝ Հայաստանէն խլելով նիւթական ու տնտեսական մեծ ներուժ։ Ներկայիս Հայաստան բանակի արդիականացման ու պաշտպանական կարողութիւններու հզօրացման համար կը ծախսէ մօտ 1,7 միլիառ տոլար՝ քայլ պահելու համար ատրպէյճանական կողմի կրկնակի կամ եռակի ծախսերուն դիմաց։ Ներկայ վիճակի շարունակութեան պարագային Հայաստանի ռազմական ծախսերը պիտի շարունակեն աճիլ՝ պիւտճէի մէկ կարեւոր մասը յատկացնելով այդ նպատակին։ Նմանապէս Հայաստան պիտի շարունակէ մնալ շրջափակման մէջ՝ զրկուելով տարածաշրջանային տնտեսական ծրագրերուն մաս կազմելու կարելիութենէն։ Վերջնական խաղաղութիւնը Հայաստանի կրնայ տայ առիթ՝ զարգացնելու իր տնտեսութիւնը, ռազմական ծախսերու մէկ մասը յատկացնելու իր ժողովուրդի բարօրութեան եւ հասարակութեան մօտ ապահովելու երկրի ապա գային նկատմամբ վստահութիւնը։
2021-ի խորհրդարանական ընտրութիւններու քարոզարշաւի ընթացքին Նիկոլ Փաշինեան ընտրողներուն խոստացաւ ձգտիլ խաղաղութեան ու ան մնաց հաւատարիմ իր այդ խոստումին, հակառակ ատրպէյճանական կողմի ստեղծած բոլոր խոչընդոտներուն, ընդ որում Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի դէմ ոտնձգութիւնները, Արցախի շրջափակումը եւ ապա Հայաթափումը։
Ընդդիմութիւնը իրաւունք ունի քննադատելու իշխանութիւններուն՝ խաղաղութեան ուղղուած քայլերը, սակայն միաժամանակ պէտք է անկեղծ գտնուի ու ներկայացնէ իր այլընտրանքային առաջարկները։ Սակայն, մինչեւ այս պահը, բացի մերժումէն, անոնք չունին այդ հարցին պատասխանը։
Յառաջիկայ տարի տեղի պիտի ունենան խորհրդարանական հերթական ընտրութիւնները, որոնց ընթացքին կը սպասուի սուր պայքար իշխող ուժին, ներկայ ընդդիմութեան եւ հրապարակ եկող նոր խմբաւորումներուն միջեւ։ Բոլորն ալ պարտաւոր են ժողովուրդին ներկայացնելու իրենց ներքին ու արտաքին քաղաքականութեան հիմնական ուղղութիւնները։ Պէտք է քաջութիւնը ունենալ ու բաց դէմքով ժողովուրդին ըսել, թէ ինչպէ՞ս կը պատկերացնեն Ատրպէյճանի հետ հակամարտութեան ապագայ ընթացքը։ Եթէ Քոչարեանի ու Սարգսեանի կողմնակիցներուն նպատակը ռազմական միջոցներով Ատրպէյճանին զիջումներ պարտադրելն է կամ Արցախը ազատագրելն է, ապա այդ յստակ պէտք է ըսեն, որպէսզի ընտրողները կարենան կողմնորոշուիլ։
Ընդդիմութեան կողմէ Խաղաղութեան պայմանագրի մերժումը ինքնին այլընտրանք չէ։ Անոր պէտք է յաջորդեն քայլերու հերթականութեան յստակացում։
ԳՐԻԳՈՐ ԽՈՏԱՆԵԱՆ
