(16 Յունուար 1894 – 9 Ապրիլ 1924)
– Ծնած է Պոլիս։ Կեանքին մեծագոյն մասը անցուցած է Սկիւտարի մէջ։ Կրթութիւնը ստացած է Իճատիէի դպրոցին մէջ, ապա՝ Պարտիզակի Ռոպէրթ Գոլէճին եւ Կ. Պոլսոյ Պէրպէրեան վարժարանին մէջ, որ աւարտած է «Պսակաւոր արուեստից» տիտղոսով։
– 1913-ին՝ տակաւին պատանի, ուսուցչական պաշտօնով կը մեկնի Ատանա, որպէս անգլերէնի եւ մարմնամարզութեան ուսուցիչ։
– Որպէս շնորհալի մարզիկ, յաւակնորդ էր ողիմպիական մրցանակի։ Մասնակցած է Ողիմպիական մրցախաղերու եւ մրցանակներու տիրացած։ Այդ մրցապայքարներէն մէկուն ընթացքին, երեք քայլ ոստումի ժամանակ, 1913-ին, Զարիֆեան առաջին անգամ կրծքավանդակի ուժեղ ցաւ կը զգայ։ Թոքախտի առաջին այդ ազդանշանը կը ստիպէ 19-ամեայ երիտասարդին, որ ուսուցչական ասպարէզը կիսատ թողու եւ անցնի Լիբանան՝ փորձելու համար լեռնային օդի շնորհիւ վերագտնել առողջութիւնը։
– Նոյեմբեր 1914-ին, երբ Օսմանեան կայսրութիւնը մտած էր պատերազմի մէջ, կը զօրակոչուի իբր պահեստի ենթասպայ եւ իր կարգին կ’ենթարկուի օսմանեան բանակի մէջ հայ զօրակոչիկներուն վերապահուած տաժանակիր աշխատանքի ճնշումին, ինչ որ կ’արագցնէ արդէն քայքայման ընթացքի մէջ գտնուող Զարիֆեանի առողջութիւնը։ Կը տեղափոխուի զինուորական հիւանդանոց, բայց առողջութիւնը բնաւ չի վերականգնուիր։
– 1918-ի զօրացրւումէն ետք, հակառակ թոքախտին պատճառած ցաւերուն ու հիւծումին, Զարիֆեան կը վերադառնայ կրթական ասպարէզ եւ նոյնինքն Պէրպէրեան վարժարանին մէջ կը պաշտօնավարէ որպէս անգլերէնւի եւ մարմնակրթանքի ուսուցիչ։
- Յառաջացող հիւանդութիւնը եւ կեանքէն վաղաժամ հեռանալու խոր զգացումը հոգեմտաւոր մեծ լարում կ’առաջացնէ Զարիֆեանի մէջ։ Այս մէկը ուժեղ շեշտով կը զգացուի հէգ բանաստեղծին քերթուածներուն մէջ: Սակայն Զարիֆեան կը պահէ իր հոգեկան խաղաղութիւնը անսպառ եռանդով փարելով ե՛ւ ուսուցչական ասպարէզին, ե՛ւ յատկապէս գրական-ստեղծագործական աշխատանքին:
Այս շրջանին է, որ երբեմնի մարզիկը կը յայտնուի իբր բանաստեղծ` ինչպէս «Նաւասարդ» գրական հանդէսին, նոյնպէս եւ «Ազատամարտ»-ին եւ «Ճակատամարտ»-ի էջերուն մէջ:
– 1921-ին լոյս կը տեսնէ քերթուածներու առաջին հատորը՝ «Տրտմութեան եւ խաղաղութեան» երգեր, Կ. Պոլիս, 1921, 126 էջ, իսկ 1922-ին երկրորդը՝ «Կեանքի ու մահուան երգեր», Կ. Պոլիս, 1922, 112 էջ:
– 1924 թուականին Կ. Պոլսոյ մէջ ան կը մահանայ 30 տարեկան հասակին։
- Թէեւ կարճատեւ կեանք ունեցաւ Զարիֆեան, այդուհանդերձ իր ինքնատիպ քնարերգութեամբ եւ յոյզերու աշխարհով անմահութիւն նուաճող արուեստի ժառանգութիւն կտակեց հայ ժողովուրդին։
– Մատթէոս Զարիֆեանի մահէն 94 տարի ետք, Երկուշաբթի, 8 Հոկտեմբեր 2018 թուականին, Սկիւտարի գերեզմանատան մէջ Հրաչ եւ Յակոբ Քըրմըզըեան եղբայրներու հովանաւորութեամբ եւ Հայճար միութեան նախաձեռնութեամբ տեղի կ’ունենայ ճարտարապետ Դաւիթ Այնալի վերանորոգած՝ բանաստեղծի շիրիմին բացման պաշտօնական արարողութիւնը:
ԿԱՐԵԿՑՈՒԹԻՒՆ
Պզտիկ աղջիկ մ ’ինծի կ՚ըսէ
Որ զիս խենթի պէս կը սիրէ.
Պզտիկ աղջիկ մը զիս սիրէ՜…
Գիշերն անհուն իմ աչքերուն
Երեւի դեռ նա չէ՜ տեսեր.
Պզտիկ աղջիկ մ’ինծի տայ սէ՜ր…
Երեւի դեռ նա չէ՜ նայեր
Հոգւոյս խաւար անդունդն ի վար.
Պզտիկ աղջիկ մ’ինձ սիրահար…
Եթէ լսէր թէ ո՛չ մէկ սէր
Այդ անդունդին մէջ կը շնչէր՝
Հէք պզտիկը չէր հառաչեր…
Ուստի եղբօր մը պէս ըսի
Որ լուսնին տակ մարդ կը մսի.
Գնա՛, գնա՛ ննջէ՛ ըսի։
Յետոյ գացի՝ հեռո՜ւն լացի…
