– Բուն անունն է Սարգիս Յովսէփի Փարաճանեան:
– Ծնած է 9 Յունուար 1924-ին, Թիֆլիս քաղաքին մէջ: Հայրը՝ Եոսիֆ, եղած է հնավաճառ եւ մինչ յեղափոխական շրջանի Թիֆլիսի ամենահարուստներէն: Իշխանութիւնները բազմիցս կը ձերբակալէին ու կը բանտարկէին զայն: Սակայն Եոսիֆ ամէն անգամ ժամկէտը լրանալէն առաջ դուրս կու գար արգելանոցէն:
– Սերկէյ կանուխէն հասկցաւ, որ արուեստը աւելի հոգեհարազատ է իրեն, ուստի հեռացաւ համալսարանէն՝ ընդունուելու համար ե՛ւ Թիֆլիսի երաժշտանոցի ձայնամարզութեան բաժինը ե՛ւ Օփերային թատրոնին կից գործող պարային ուսումնարանը։
– 1945-ին կը տեղափոխուի Մոսկուա երաժշտանոցը, որուն ուսուցման զուգահեռ աթոռ մըն ալ կ’ապահովէ Մոսկուայի Քերասիմովի անուան «կինեմաթոկրաֆիայի» համառուսական պետական համալսարանի բեմադրիչական բաժինը։
– Ուսանողական տարիներուն Փարաճանով քանի մը ամիս տեւած սիրավէպէ ետք կ’ամուսնանայ Մոլտովիայէն Նիկեար անունով թաթար աղջկայ մը հետ, որուն ընտանիքի հարազատները, համաձայն իրենց նահապետական «պատուախնդրութեան» բարքերուն, Նիկեարը նետեցին շոգեկառքի տակ:
– 1950-ականներու կէսերուն, Ուքրանիոյ Քիեւ քաղաքին մէջ կը ծանօթանայ իր երկրորդ կնոջ՝ Սվեթլանա Շչերպատիւքի հետ: Կ’ունենան որդի մը՝ Սուրէն: Սակայն իրենց ամուսնական կապը կը տեւէ միայն 11 տարի եւ 1961-ին Սվեթլանա վերցնելով որդին կը հեռանայ։
– 1959-ին Փարաճանով Քիեւի մէջ կը նկարահանէ «Առաջին տղան», իսկ 1961-ին՝ «Ուքրանական Ռապսոտիա» ֆիլմերը։ Իր երրորդ ֆիլմը՝ «Ծաղիկ քարի վրայ»-ն, պաստառ կը բարձրանայ 1962 թուականին։
– Մեծ աղմուկ բարձրացնող ֆիլմերու շարքը կ’երկարի: 1964-ին Փարաճանով կը նկարահանէ «Մոռացուած նախնիների ստուերները» ֆիլմը, որ խորհրդային ֆիլմարուեստի ամենավառ իրադարձութիւններէն մէկը կը դառնայ:
– 1966-ին Փարաճանով երբ նոր սկսած էր նկարահանել «Քիեւի որմնանկարներ» ֆիլմը՝ նուիրուած Հայրենական Մեծ Պատերազմի իրադարձութիւններուն, անմիջապէս կ’արգիլուի անոր նկարահանման շարունակութիւնը: Փարաճանով վշտացած կը տեղափոխուի Երեւան՝ Հայֆիլմ, ուր կը նկարահանէ «Յակոբ Յովնաթանեան» ֆիլմը, իսկ 1968 թուականին կը սկսի «Նռան գոյնը» («Սայաթ-Նովա») գեղարուեստական ֆիլմի նկարահանումներուն։
«Պետկինօ»ի ղեկավարները թերահաւատօրէն կ’ընդունին ֆիլմը եւ չեն հասկնար բեմադրիչին նորարարական գաղափարները: Այդ իսկ պատճառով ֆիլմը կը հրապարակուի չորս տարի ուշացումով: Այդ պատճառով գոյութիւն ունի ֆիլմի երկու տարբերակ՝ հեղինակային, որ գրեթէ չէ հրապարակուած, եւ «Հայֆիլմ»ի արխիւներուն մէջ գտնուող, բոլորիս ծանօթ՝ Եուտքեւիչի ֆիլմը։
– 1973-ին, Ուքրանիոյ մէջ, Փարաճանովը ձերբակալեցին՝ համասեռականութեան մեղադրանքով։ Փարաճանովի դէմ մեղադրանքը հապճեպութեամբ կառուցուած էր եւ մեծ յաճախականութեամբ կը փոփոխուէր։ Զինք մերթ կը մեղադրէին դրամաշորթութեան, երբեմն եղեկեցիներ կողոպտելու, իսկ մերթ ալ կաշառակերութեան յանցանքներով։ Փարաճանովը դատապարտեցին հինգ տարուան բանտարկութեան, նախ ղրկեցին Վորոշիլովկրատի բանտերէն մէկը, ապա՝ Վենետիկ։
– Այնուհետեւ, Փարաճանով կը դիմէ Հայաստանի Կոմունիստական կուսակցութեան Կեդրոնական կոմիտէի առաջին քարտուղար Կարէն Տեմիրճեանին՝ թոյլ տալ Հայաստանի մէջ ֆիլմ նկարահանել ժողովրդական առասպել Սասունցի Դաւիթի մասին, սակայն անոր խնդրանքը կը մերժուի։ Այդ ժամանակ «Վրացֆիլմ»էն հրաւէր ստանալով յայտնի դերասան Դաւիթ Ապաշիձէի հետ Փարաճանով կը նկարահանէ իր երրորդ յայտնի ֆիլմը՝ «Սուրամի ամրոցի լեկենտը»։ Այս ֆիլմը արտասահմանի մէջ աւելի լայն ժողովրդականութիւն կը վայելէ, որուն շնորհիւ Սերկէյ Փարաճանով առաջինը կ’այցելէ արտասահման՝ Ռոտթըրտամ, Հոլանտա:
– Կեանքի վերջին տարիներուն Փարաճանով աշխուժօրէն կ’աշխատէր ֆիլմաշխարհի մէջ։ 1986-ին նկարահանեց «Արապեսկներ Փիրոսմանի թեմայով» փաստագրական ժապաւէնը, իսկ երկու տարի անց՝ «Աշուղ Ղարիպը» գեղարուեստական ֆիլմը։
– 1989-ին Փարաճանով սկսած էր աշխատիլ ինքնակենսագրական՝ «Խոստովանանք» շարժապատկերին վրայ։ Սակայն ան չկրցաւ իրականացնել զայն ծանր հիւանդութեան պատճառով։
– 1989 թուականի Մայիսին Թիֆլիսի մէջ կը մահանայ Սերկէյի քոյրը՝ Աննան, իսկ քանի մը ամիս ետք բժիշկները բեմադրիչին քով կ’ախտորոշեն թոքի քաղցկեղ։ Կը տեղափոխուի Մոսկուա: Կը վիրահատուի, հեռացնելով թոքը, սակայն առողջական վիճակը չի բարելաւուիր։ 1990 թուականի Յուլիս 20-ին Փարաճանով կը մահանայ։ Կը թաղուի Երեւանի պանթէոնին մէջ։
– Սերկէյ Փարաճանով ստացած է բազմաթիւ մրցանակներ եւ պարգեւներ: Թուենք՝ Ուքրանական Խ.Ս.Հ. ժողովրդական արուեստագէտ (1990), Հայկական Խ.Ս.Հ. ժողովրդական արուեստագէտ (1990), «Հարաւային խաչ» մրցանակի դափնեկիր, Քիեւի Համամիութենական ֆիլմի փառատօնի յատուկ մրցանակ՝ տաղանդաւոր փնտռումներու եւ նորարարութեան համար (1966), Սալոնիքի Ա. միջազգային ֆիլմի փառատօնի ոսկէ մետալ՝ լաւագոյն բեմադրութեան համար (1966, Յունաստան), Հռոմի միջազգային ֆիլմի փառատօնի բաժակակիր (1965, Իտալիա), Բրիտանական ֆիլմի ակադեմիայի մրցանակակիր լաւագոյն օտարերկրեայ ֆիլմի համար (1965), Սպանիոյի «Caixa de Catalunya» մրցանակի դափնեկիր (1986), Սան Փաուլոյի միջազգային ֆիլմի փառատօնի մրցանակի դափնեկիր (1987, Պրազիլ), Ռոթըրտամի միջազգային ֆիլմի փառատօնի մրցանակի դափնեկիր (1987), Հայկական Խ.Ս.Հ. պետական մրցանակ՝ «Նռան գոյնը» եւ «Յակոբ Յովնաթանեան» ֆիլմերուն համար (1988), Սթանպուլի միջազգային ֆիլմի ոփառատօնի յանձնաժողովի յատուկ մրցանակ (1989), «Նիքա» մրցանակի դափնեկիր (1990), Տ․ Շեւչենքոյի անուան Ուքրանական Խ.Ս.Հ. պետական մրցանակի դափնեկիր (1991, յետմահու):
