ՀԱՅԻ ՏԻՊԱՐԸ

    «Ձուկը չի տեսնում կարթը,

նա տեսնում միայն խայծը.

մարդը չի տեսնում վտանգը.

նա տեսնում է միայն շահ»:

                            Մանդչուրական   

Ի սփիւռս աշխարհի ցրուած հայերի մասին տարածուող լուրերին եւ մեկնաբանութիւններին ծանօթանալով, պատահական չէ, որ խոհերս գնում են դէպի այն պատասխան չունեցող  հարցը, թէ ո՞վ է հայը, ի՞նչ է նրա իրական կերպարը, եւ ի վերջոյ նրա իրաւական մասնիկը լինելով՝ ո՞վ եւ ի՞նչ եմ ես ինքս: Հաւանական է, որ շատերն են տալիս այդ հարցը, երբ համակարծիք չեն տիրող  յարաբերութիւնների եւ կացութեան որակից՝ բարոյական առումով:

Ստորեւ Ասպարէզի (22-11-24) երկու ծանուցումը․

— «Ի օգուտ Շամալեան վարժարանի, նրա յիսնամեակի տօնակատարութեան ընթացքին, 1,6 միլիոն տոլար հանգանակութիւն գոյացաւ»:

— «Լրտեսութեան մէջ մեղադրուող Սարգիս Գալստեան, որ 2023-ի պատերազմէն ետք շուրջ կէս տարի ապրած էր Արցախի մէջ, ապա տեղափոխուած Հայաստան, մեղաւոր նկատուեցաւ եւ դատապարտուեցաւ 18 տարուան բանտարկութեան: Ըստ մեղադրանքին` ան 2020-էն ի վեր հաւաքագրուած է օտարերկրեայ պետութեան յատուկ հետախուզութեան ծառայութեան մէջ եւ լրտեսած»: 
Անժխտելի է, որ միշտ եղել են նուիրատու բարերարներ եւ դաւաճաններ եւ կը լինեն ապագային, միայն թէ հարցը մնում է ազգային մտածողութեան հաւաքական բնոյթի առկայութեանը կամ բացակայութեանը, կամ հասարակութեան սեւ ու ճերմակի բաժանմանը:

 Մէկ այլ հարց է, թէ դարաւոր անկախութիւն երազող ՀԱՅերը, որ խորհրդային համակարգի անկումով ունէին անհրաժեշտ բոլոր պայմանները՝ ըստ իրենց պահանջի եւ ճաշակի երկիր ստեղծելու՝ զլացան եւ փոխարէնը մեծ թափ առաւ հների կողքին նոր կուսակցութիւններ կազմելու մոլուցքը՝ եւ արտագաղթի անբուժելի ախտ ու վարակը, անշուշտ զանց չառնենք իշխանութեան տիրանալու  կրքով տառապող   աւազակախմբերի ձեւաւորումը: Այլեւ երկրի հարստութեան անխնայ թալանը՝ նրա կառոյցների  քայքայումի գնով:

 Միթէ՞ այդ էր հայի նոր տեսակը:

 Չէ՞ որ այդ օրերին անցեալի թերուս հայը չէր. ունէինք տասնեակից աւելի համալսարաններ, գիտութիւնների կաճառ, փայլուն աստղադիտարան, գրողների եւ երգահանների միութիւն, գիտական-հետազօտական բազում կեդրոններ, արուեստի օճախներ, մտաւորականների հսկայ մի բանակ, զարգացած արդիւնաբերութիւն, որոնց կողքին երկու կաթողիկոսներ, իրենց հոգեւորականների լայն դասով, որ պարտաւոր էին լրջօրէն հետեւել հանրութեան բարոյական մակարդակին:

 Պարզ չէ, թէ ինչո՞ւ սահեցինք եւ անհրաժեշտ զգօնութիւն չունեցանք արթուն, սթափ լինելու եւ ստեղծուեց արդի վիճակը, այնինչ պէտք էր կարողանայինք թելադրել մե՛ր ազգային օրակարգը, մե՛ր ծրագիրն ունենալ եւ իրականացնել։ Աւ՜աղ․․․

Որեւէ քայլ ու արարք, որ հակադիր է հանրային սկզբունքներին, պէտք է քննադատուի եւ շտկուի, ով էլ լինի նրա հեղինակը՝ մինչեւ իսկ երկրի թագաւորը: Մեր կրաւորական մտաւորականութեան այն կեղծ թեւը, որ  հակապետական քաղաքական ինչ-որ տեսակէտի համակիր է՝ փոթորկին համազօր վայնասուն հանեց դպրոցական պատմութեան դասագիրքը Հայաստանի թէ՛ Հայոց  պատմութիւն անուանելու առիթով: Այն մեծ աղմուկ էր ոչնչի համար եւ իրար չհասկանալու լայնօրէն տարածուած փայլուն  օրինակ՝ նման այն զաւեշտի, երբ հանդիպում են արդէն խլացած երկու ծերուկ.

– Բարեւ, Թադէոս,  էդ ի՞նչ է, բաղնի՞ս ես գնում:

– Բարեւ, Արամ, չէ՛ բաղնիս եմ գնում:

– Հա՜, ես  կարծեցի, թէ բաղնիս ես գնում:

 Նոյն ծաւալի, մէկ այլ  տխմարութիւն է աղմուկ աղաղակով պարուրուած, Կոմիտասի անուան երաժշտանոցը (Conservatoire), կառուցուելիք Ակադեմիական քաղաքի տարածք տեղափոխելու դիպուածը, որ որեւէ որակական անկումի հարց չի յարուցում, բայց անյայտ   պատճառով սրտացաւեր կան որ չեն հանդուրժում, եւ պատրաստ են պայքարել այն արգելելու միտումով, նոյնիսկ Գանատայում գերզգայուն «Ազգային, մշակութային եւ հասարակական շաբաթաթերթ»-ը  գրում է՝ «Կոմիտասի անուան երաժշտանոցը Երեւանի սրտին մէկ մասն է եւ կարելի չէ զայն բաժանել սրտէն»: 

       Ի՞նչ են այդ տրտունջները եթէ ոչ էժանագին անլուրջ խեղկատակութիւններ:  ՀԱՅի դրական տեսակը չէ՛ այդ:

  Կարեւոր երեւոյթ էր, երբ Ֆրանսայի նախագահի, հայ վարչապետի եւ  հրաւիրեալների հոծ բազմութեան ներկայութեամբ կատարուեց հերոսամարտիկներ Միսաք եւ Մելինէ Մանուշեանների աճիւնների ամփոփման արարողութիւնը Ֆրանսայի մեծագոյն գործիչների Պանթէոնի մէջ: Արարողութիւնը  յուզիչ էր մեզ՝ հայերիս համար, եւ հեռարձակուեց բոլոր կայաններով, եւ օտար լրատուամիջոցները լայնօրէն անդրադարձան աննախադէպ այդ պատուարժան հանդիսութեանը, բացի սփիւռքահայ մամուլի այն հատուածը, որ տառապում է ամէն առիթով ՀՀ իշխանութեանը  քարկոծելու ախտով եւ քանի որ ստիպուած պիտի լինէին իրենց թերթի մէջ նշել նաեւ Փաշինեանի անունը միւս ներկաների շարքին,  կարող էր անպատուաբեր նկատուել իրենց համար, ուստի  նախընտրեցին լռութեան մատնել այդ բոլորը, եւ մնալ իրենց կաղապարի մէջ: Կա՞յ բացատրութիւն այս եւ նման ամօթաբեր  ու ստոր քայլերի պարագային, բացի այն տխմարութիւն  համարելը, որ եզերք չունի: Մէկ բան ստոյգ է, որ մեր հայրենակիցներից ոմանք, ինձ անյայտ պատճառներով դեռ չեն հասկացել,– կը հասկանա՞ն արդեօք երբեւէ,– Հայրենիքի եւ Պետականութեան անձեռնմխելի յոյժ կարեւոր կառոյց լինելու հանգամանքը՝ անկախ նրա ղեկավարի անձից, քանզի նա ժամանակաւոր է եւ  փոխարինուող:

Կը գա՞յ այն օրը, երբ մեր հանրութիւնը աւելի իմաստուն դառնալով կը հասկանայ, որ իր գլուխը քերողը միայն եւ միայն ի՛նքն է լինելու եւ ամէն կողմ դեգերելու կարիք ու պատճառ չունենք: Տեղին է յիշեցնել Քենետին իր ուղերձով ժողովրդին. «Մի՛ սպասէք թէ ի՞նչ է անելու հայրենիքը ձեզ համար, այլ մտածէք թէ դո՛ւք ի՞նչ կարող էք անել ձեր հայրենիքի համար»:

        Հասկացողին բարի ողջոյն:

ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ