ՊԱՐԶԱՄԻՏ

«Մեզ հետ պատահած բարիք

ու չարիքը չեն ազդում մեզ վրայ՝

ըստ իրենց մեծութեան, այլ

ըստ մեր զգայունութեան»:

Լա Ռոշֆուքօ

Մամուլից  տեղեկացայ, որ Մերձաւոր Արեւելքի երեք  հայ յարանուանութիւնների բարձրաստիճան  հոգեւոր դասը  իր միաձայն արդար ընդվզումն ու մտահոգութեան կոչն է յայտնել Արցախի դէմ ազերի բանակի իրագործած  պատերազմի եւ հետեւանքների առիթով,  նրանց  իրաւունքների բռնաբարման, ինչպէս նաեւ միջազգային համայնքի անտարբերութեան դիմաց որպէս բողոքի քայլ: Կոչը առաջարկում է նաեւ քայլեր ձեռնարկել՝ արծարծելու տարագիրների վերադարձը եւ Արցախի ինքնիշխանութիւնը վերականգնելու իրաւունքը միջազգային երաշխաւորութեամբ: Բացի այդ, աւելի կարեւոր շեշտը դրւում է աղօթել ջերմօրէն բանտարկեալների ու գերիների շուտափոյտ  արձակման համար եւ, որ Աստուած ամուր ու ապահով պահի մեր ազգը ու Հայրենիքը: Միաժամանակ Ամենայն Հայոցը կոչ է ուղղել աշխարհի բոլոր մարդկանց՝ միանալ նոյեմբեր 10-ին հայ գերիների համար կազմակերպուող աղօթքին՝ յուսալով, որ ընդհանրական աղօթքը դիւանագիտական եւ բոլոր  միւս կազմակերպութիւններին կը խթանի  մասնակից լինել կոչին([1]):

Հաւանաբար  այս կոչերը  սրտաբուխ են եւ մխիթարող, բայց արդեօք արդի գործնապաշտ (pragmatique) աշխարհաքաղաքական պայմաններում դեռ կարելի է՞ հաւատալ, որ աղօթելով հնարաւոր է խնդիր լուծել, եւ յայտնի՞ է, թէ  աղօթքով քանի արցախցի կշտացաւ եւ մեր հոգեւոր հայրերը ինչո՞ւ են կարծում, թէ դրսում ուժեր կան, որոնք կարող են երաշխիքներ տալ մեր զանազան խնդիրների առիթով, մինչդեռ իրենք չեն դադարում իրենց երկրի պետականութիւնը  խարխլել վարչապետի հրաժարական պահանջելով եւ եթէ նոյն զօրութեամբ աղօթէին, թերեւս վարչապետը արդէն հրաժարուած լինէր:

Բագրատի փողոց ելնելը «Արցախը ծախել են» տխմար կոչով պատահական չէ, այլ կազմակերպուած քարոզ, քօղարկելու Հոկտեմբեր 27-ի, Մարտի 1-ի յիշողութիւնը եւ այլ աչքառու խարդախանքներ: Մեր հոգեւոր պետերը արդեօք գիտե՞ն, թէ ի՛նչ են անում, ի՛նչ ուղղութեամբ են քայլում․․․ Մեղա՜յ:

Մէկ այլ ազգային թիւրիմացութիւն է, երբ մեր երկրի բզկտուած լինելու պայմաններում ոմանք դեռ հաւատում ու պայքարում են Հայաստանի եւրոպական երկիր լինելու անուրջը իրականացնելու ուղղութեամբ եւ այդ նպատակով լայնածաւալ հարցազրոյց են կազմակերպում թէ՛ մամուլով եւ թէ՛ հեռատեսիլով, ստորագրութիւն հաւաքելով հռչակագրի համար, ուր տիրող գաղափարը Արեւմուտքի մեզ սատար լինելն է, որի համար չկայ որեւէ ստոյգ, աներկբայ  երաշխիք:  Եւրոպական դիտորդների ներկայութեան պատճառով չէր, որ Ալիեւը համարձակութիւն չունեցաւ  հատել մեր սահմանը եւ այդ հնարաւոր չարիքից  զերծ մնալը   ռուսի հետ սիրաբանելը չէ, այլ մեր կատարեալ վերականգնումը բանակի առաւելագոյն զարգացումով: Մենք իրաւունք չունենք լսել  նման պարզամիտ ապացոյցներ, որ հնչում են տարբեր կողմերից եւ չմոռանալ, որ Ուքրանիայում  եւ  Վրաստանում տիրող  վիճակի    հեղինակներն են  Ռուսիան եւ Արեւմուտքը, իւրաքանչիւրը իր շահերից ելնելով, եւ պէտք չէ  մոռանալ  Կիպրոսը որ ԵՄ անդամ է: Որո՞նք են երաշխիքները, որ ԵՄ անդամակցելու պարագային մեծ Թուրանի անուրջով տառապող մեր հարեւանները չեն որոշի գործի անցնել:  Մտածելու տեղ կայ:

Իրաւացի է Ռուսաստանում ՀՀ դեսպանը, թէ «Եկել է երկկողմ յարաբերութիւնների  թիւրըմբռնումները վերացնելու ժամանակը», եւ  ՌԴ  Անվտանգութեան կոմիտէի նախագահի հետ հանդիպմանը, վերջինս նշել է, որ իրենք շահագրգռուած են պահպանել ՀՀ հետ յարաբերութիւնների զարգացման դաշնակցային ոգին եւ շեշտել  երկու երկրների պաշտպանական գերատեսչութիւնների միջեւ կապերի ամրապնդման կարեւորութիւնը։  Այս է թերեւս ճիշդ կողմնորոշումը, ոչ այն պատճառով, թէ ռուսը աւելի լաւն է ու նախընտրելի, այլ քանի որ վտանգաւոր է եւ ոխակալ, եւ որքան կարելի է վստահել այդ կարգի պաշտօնեայի: Կեանքի եւ կենաց այս խնդիրը ոչ աղօթելով, ոչ եւս թռիւռի  քաղաքական մեկնաբանութիւնով   կարելի է լուծել, այլ կամքի ուժով, առողջ մտքով, լուրջ եւ խորամիտ, միջազգային յարաբերութիւնների վարժ անձանց հետ խորհրդակցելով, մինչեւ իսկ դրսից հրաւիրուած: Մենք պարտաւոր ենք մերժել արտաքին ուժերի թելադրանքները եւ դառնալ մեր ապագայի տէրն ու կերտողը, մեր ցանկութեամբ ու ճաշակով:

Նախագահի  ընտրութեան Թրամփի  յաղթական լուրը հասաւ առաւօտեան: Ճիշդ գուշակողները իրար են խառնուել եւ շնորհաւորական ուղերձները յորդում են, որոնց շարքին նաեւ մեր վարչապետը՝ նշելով, թէ «սպասում էր անհամբեր նրա հետ աշխատելու եւ աւելի ամրապնդելու ՀՀ-ԱՄՆ յարաբերութիւնները նորանոր ձեռքբերումներով»: Գաղտնիք չէ, որ  Թրամփը  յայտարարել էր, թէ  վերընտրուելու պարագային իր աջակցութիւնը չի խնայի արցախցիներին  եւ տարածաշրջանում ՀՀ եւ Ատրպէյճանի միջեւ խաղաղութեան վերականգնմանը,  բայց անյայտ է, թէ ի՛նչ միջոցներով։

Քանի որ նախընտրական արշաւի Թրամփի ծրագրի մաս էր կազմում Փութինի հետ բարեկամական յարաբերութիւնների աշխուժացումը եւ պատերազմի անմիջական դադարեցումը, ապա թերեւս հնարաւոր լինի, որ  կարողանանք երկու կողմի հետ գործակցել առանց  մէկը միւսին հակադրելու: Բայց չկայ երաշխիք, որ խոստումները տառացիօրէն յարգուեն եւ դառնան իրականութիւն, աննախադէպ է այդ, բայց չանտեսենք, որ ԱՄՆ-ում բնակուող աւելի քան 1,5 միլիոն հայերը կազմում են քանակ եւ ամէն ընտրողի ձայնը  որոշիչ է եւ ոեւէ թեկնածու  խոստումներ է անում  յաւելեալ ձայն ունենալու ակնկալիքով եւ ոչ մեզ սիրելուց։

Պարզամիտ լինել թոյլատրելի չէ:

ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ

([1])  Հայրենի   աղօթարարների կողքին  Իրլանտայի Մայր  տաճարում եւս տեղի կ’ունենայ աղօթք  եւ  պատարագ, մինչեւ   COP29 համաժողովը Պաքուի բանտում գտնուող  հայ պատանդների ազատ արձակման նպատակով: