ԱՊՐԻԼԵԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄ

2016 թուականի Ապրիլի 1-ի լոյս 2-ի գիշերը ղարաբաղա-ատրպէյճանական շփման գիծի ամբողջ երկայնքով հակառակորդը ձեռնարկեց յարձակողական գործողութիւն: 2-5 Ապրիլին թէժ մարտեր ընթացան շփման գծի ամբողջ երկայնքով, իսկ 5 Ապրիլին կրակը դադրեցնելու բանաւոր համաձայնութիւն ձեռք բերուեցաւ:

ՙԱրարատ՚ օրաթերթը ՙԱպրիլեան Պատերազմ՚ յօդուածաշարքով պիտի անդրադառնայ ապրիլեան պատերազմի քառօրեային` պաշտօնական տեղեկատուութեան վերյուշերէն զատ ներկայացնելով պատերազմական գործողութիւններու մասնակիցներուն պատմութիւնները:

ԱՊՐԻԼԵԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄ

Թալիշցի լեյթենանթը, որ շարունակեց մարտը անգամ վիրաւորուելվ յետոյ

Այսօրուան վերջին թիւով կը ներկայացնենք հիւսիսային հատուածին մէջ ծառայող լեյթենանթ Գէորգ Յովհաննիսեանի պատմութիւնը, որ Ապրիլ 1-9 եղած է դիրքին վրայ, կռուած է թշնամիին դէմ ` նոյնիսկ վիրաւորուելէ յետոյ:

***

Ապրիլ 1-ի գիշերը մեր ուղղութեամբ հակառակորդի շարժ նկատեցինք. մեծ քանակութեամբ  կու գային դէպի մեր դիրքեր: Զեկուցեցինք հրամանատարութեան, ծառայութիւնը զօրացնելու առաջադրանք ստացանք: Հակառակորդը այդ ընթացքին յառաջ կու գար, զուգահեռ սկան հրետանին աշխատցնել: Սկսաւ կռիւը. շուրջ 300 հարիւր հոգիով մեր դիրքերուն կողմը եկած էին, ինձմէ աջ գտնուող դիրքը վերցուցին:

Մեր դիրքը կրցանք մէկ օր պահել: Այդ ընթացքին կռիւը կը շարունակուէր, մեր տղաներէն երկուքը վիրաւորուեցան: Ապրիլ լոյս 3-ի գիշերը, աւելի մեծ խումբով, հակառակորդը յարձակում գործեց մեր դիրքին վրայ: Հասկնալով, որ մենք փոքրաթիւ ե

նք եւ քիչ ուժ ունինք, թողեցինք դիրքը ու ետ քաշուեցանք` սպասելով թիկունքէն եկող օգնութեան: Ապրիլ 3-ի առաւօտեան` ժամը 11-ի կողմերը արդէն օգնութեան հասած տղաները յաջողեցան երկու դիրքն ալ ետ վերցնել ու դուրս շպրտել հակառակորդը:

***

Ապրիլ 3-ի առաւօտեան, երբ սկսած էինք դիրքը ետ բերելու գործողութիւնը, խրամատում արկ մը պայթեցաւ, բեկորներէն մէկը վնասեց ոտքս, բայց մերժեցի հիւանդանոց երթալ: Վիրակապուեցայ ու մնացի դիրքին վրայ, մինչեւ Ապրիլ 9, երբ եկան ու տարին իրենց զոհերուն մարմինները:

***

Եթէ դարձեալ նման գործողութիւն սկսի, ամէն ինչի պատրաստ եմ. սա մեր հողն է, մեր տունը, պահողը մենք ենք:

Մենք միշտ զգօն եղած ենք, ուղղակի ապրիլեան պատերազմը անսպասելի էր իր ծաւալով: Կը մտածէինք, որ հակառակորդին հերթական խաղը կամ սադրանքն է: Մեր զօրքը ամէն պահի պատրաստ եղած է եւ հիմա ալ պատրաստ է կռիւի:

Ապրիլէն յետոյ զգօնութիւնը աւելի բարձրացաւ: Մենք Ապրիլ 5-էն յետոյ ալ զոհեր ունեցանք, տարուան ընթացքին ալ`

Մեզի համար շատ մեծ օգնութիւն է ժամանակից տեխնիկան, որ 90 տոկոսով կը չէզոքացնէ վտանգը` թոյլ տալով խորքին նկատել ու վնասազերծել թշնամին: Մեր բոլոր դիրքերը արդէն ունին այդ տեխնիկան:

***

Ընտանիքիս հետ կը բնակէի Թալիշի մէջ: Երբ սկսաւ ապրիլեան պատերազմը, չեմ իմացած, թէ կինս ու որդիս ինչ վիճակի մէջ են կամ ուր են. ես դիրքերուն վրայ եղած եմ, անոնց օգնութեան հասած է կնոջս հայրը ու տարած է Ստեփանակերտ: Պատերազմէն յետոյ տեղափոխուած ենք Մատաղիս, մեր տունը, ամէն ինչ մնացած է Թալիշի մէջ:

Կինս միշտ կողքիս եղած է ու որեւէ վախ չէ ունեցած` չնայած բնակիչներէն ոմանց մօտ սկիզբը անհանգստութիւն կար, նոյնիսկ մեր վարժանքի կրակոցէն իրար կ՛անցնին, բայց այդ ալ կամաց-կամաց կ՛անցնի:

Տղաս մեծցած է Թալիշի մէջ, յաճախ կը կարօտնայ« կը հարցնէ,  թէ երբ պիտի վերադառնանք` ամէն անգամ կ՛ըսէ`ՙպապա, մեծանամ մէկ հատ հրասայլ կ’առնես, որ երթամ թուրքերուն դէմ կռուիմ՚: Չեմ ուզեր, որ մէջը թշնամութիւն սերմանուի, բայց, պատերազմող հայրենիք ունենալու պարագային, երեւի, այդ անխուսափելի է:

Նարեկ Նիկողոսեան. Պատերազմ տեսած ու կռուած զինուորը

Ապրիլ լոյս 2-ի գիշերը դիրքին վրայ մարտական հերթապահութեան էի: Հակառակորդը յարձակման փորձ կատարեց մեր ուղղութեամբ, կանխեցինք ու ետ մղեցինք զանոնք, անկէ յետոյ հրետանին սկսաւ աշխատիլ մեր դիրքին ու ամբողջ ուղղութեան վրայ:

Լուսաբացին ալ կը շարունակէին ծանր սպառազինութիւն կիրառել: Վաղ առաւօտեան նկատեցինք, որ անոնց դիրքերէն չորս ուղղաթիռ կը յառաջանան. միջդիրքային հատուածին մէջ դիրքաւորուեցան եւ սկսան կրակել մեր դիրքերուն ու Թալիշի վրայ:

Մեր զօրքը յաջողցաւ խոցել ուղղաթիռներէն մէկը« որմէ յետոյ միւս երեքը իջան ու ետ քաշուեցին:

***

Մեր դասակի հրամանատարը, նկատելով, որ հակառակորդը բացայայտ յարձակում կը սկսի մեր դիրքին վրայ, խնդիր տուեց բացազատել մեր պաշտպանութեան տարածքը` շարունակելով կռիւը:

Այդ ընթացքին դասակի հրամանատար Մերուժան Ստեփանեանը եւ մեր երեք ընկերները` Ռաֆիկ Յակոբեանը, Աղասի Ասատրեանն ու Վիքթոր Իւզիխովիչը զոհուեցան:

Ես եւ երկու տղայ վիրաւորուեցանք, որմէ յետոյ նահանջեցինք հարեւան դիրք ու որոշ ժամանակ շարունակեցինք մարտը, մինչ մեզի օգնութիւն եկաւ: Անկէ յետոյ զիս իջեցուցին հիւանդաՆոց, քանի որ ոտքէս վիրաւորուած էի:

***

Մենք պատրաստ էինք կռիւին: Մեր տղաները ակնթարթ մը անգամ չեն մտածած կամ վարանած. մենք գիտէինք, թէ ինչի համար կը կռուինք ու ինչ կ՛ուզենք, հիմա աւելի լաւ գիտենք: Թշնամիէն մեր ուզածը մէկն է` չմօտենալ մեր ունեցածին, մենք կը պահենք զայն, ինչ մերն է ու այդ կ’ընենք արեան գնով, ինչպէս ըրին մեր ընկերները:

Թշնամին որեւէ օգուտ չունեցաւ իր ձեռնարկածէն: Ճիշդ է, մեր յենակէտը կրցան քանի մը ժամով վերցնել, քանի որ մենք ստիպուած էինք ետ քաշուիլ, բայց թիկունքէն օգնութեան հասած զօրքը յաջողեցաւ շատ արագ ետ վերցնել զայն:

Մենք սկիզբն ալ չէինք թողեր մեր դիրքը, եթէ այդքան կորուստ չունենայինք ու մենք ալ չվիրաւորուէինք`

***

Մեր վրայ յարձակման եկածները կանոնաւոր բանակի զինուորներ չէին, տարիքով մեծ մարդիկ էին, երկուքին դէմքն ու մօրուքը մօտս տպաւորուած են` բայց այդ զօրքին համար նշանակութիւն չունէր, մեր տղաները իրենց գործը կատարած են ու դարձեալ կ’ընեն:

Պատերազմը մեզի դաս տուաւ` իրականութեան մէջ հասկնալ, թէ ով է մեր թշնամին ու ինչ է կռիւը` իսկ այդ դասը մոռնալ չ՛ըլլար, ոչ ալ անոր հետեւանքը, ինչ որ ամէն պահ պատրաստ ենք կանխելու:

Թալիշը` գիւղէ դէպի դիրք

Մատաղիսէն Թալիշ տանող շուրջ 10 քմ ճանապարհին մէկ մասը կ՛անցնինք խրամուղով: Սովորականէն աւելի երկար թուացող ճանապարհը, կ՛ըսեն, այսպէս անվտանգ դարձած է:

Թալիշի մէջ լռութիւն է, որ ընդամէնը երկվայրկեաններ կը տեւէ. յետոյ աղմուկ-աղաղակով ուշադրութիւնդ կը գրաւեն ապրիլեան պատերազմի վէրքերն ու աւերուած տուները` ամէն մէկը իր խորհրդաւոր պատմութեամբ« անշունչ կենդանութեամբ`

Քանի մը դուռ թակելէ յետոյ, վերջապէս, մէկը կը բացուի.

– Լրագրող է՞ք: Ապրեսեանենց տունը գացէք, ինքն ու կինը տունն են,- անգիրի պէս ու առանց պատասխանի սպասելու կ՛ըսէ ճերմակ մօրուքով տղամարդը, ինծի ցոյց կու տայ Ապրեսեանի տան տեղը` ընթացքին յաւելելով, որ ինք չի կրնար խօսիլ.

– Վերականգնման ծրագրին տեղեակ չեմ, չեմ ալ ուզեր իմանալ: Իմ տունը սա է, ես Թալիշը չեմ թողած Ապրիլին, չեմ թողեր նաեւ հիմա`

ԼՂՀ Նախագահին հրամանով Լեւոն Ապրեսեանը կը հանդիսանայ Թալիշի վերականգնողական ու վերաբնակեցման ծրագրի` կառավարութեան լիազօր ներկայացուցիչը:

Խօսելով Թալիշի անվտանգութեան մասին, Լեւոն Ապրեսեանը կը նշէ, որ, խախտումներ հիմնականին մէջ կ՛ըլլան դիրքերուն ուղղութեամբ, իսկ գիւղին մէջ համեմատաբար խաղաղ է. ուշագրաւ դէպքը, որ արձանագրուած է 2016-ի Ապրիլէն յետոյ, այս տարուայ (2017- Խմբ.) 24-25 Փետրուարի հրետակոծութիւնը եղած է:

ՙԹալիշի վերականգնումն ու բնակեցումը խիստ անհրաժեշտ է: Որպէս զինուորական կ՛ըսեմ, որ շատ կարեւոր է, որ դիրքին վրայ կանգնած զինուորը ետեւ նայելով թիկունքին իր ապրող գիւղն ու բնակիչը տեսնէ՚, կ՛եզրափակէ Լեւոն Ապրեսեանը:

ՙԹալիշի մէջ ծառայելը պատիւ է`՚

Խրամուղիներով ու նորաբաց ճանապարհներով կ՛երթանք դիրքեր: Ինչպէս միշտ, առաջին դիմաւորողը դիրքապահ շունն է, որ հոտոտելվ ու ներս թողելվ յետոյ ալ վայրկեան մը իսկ աչքը չի կտրեր հիւրերէն:

Դիրքի աւագը կ՛ուղեկցի կացարան: Տղաներուն մէկ մասը, տեսախցիկը տեսնելէ յետոյ, կը փորձեն անհետանալ իմ տեսադաշտէն` հարցազրոյց տալու ՙբարդ ու անցանկալի՚ գործը թողելով սերժանթ Յովհաննիսեանին:

Կրտսեր սերժանթ Յովհաննիսեան ինը ամիս է ծառայութեան մէջ է: Կ՛ըսէ, որ այս ամիսներու ընթացքին մէ բանով համոզուեցաւ, որ բանակին մէջ ծառայելը անհրաժեշտ է իւրաքանչիւր տղայի համար:

ՙՇատ բան կը փոխուի մտածելակերպին մէջ, աւելի հասուն ու պատասխանատու կը դառնաս ինքզինքիդ ու շրջապատիդ նկատմամբ: Յատկապէս սահման պահելու ընթացքին կը հասկնաս, որն է իսկական ծառայութիւնը, պատասխանատուութեան անբացատրելի զգացում կայ, որ մեզ չի լքեր՚, կ՛ըսէ կրտսեր սերժանթը:

Ծառայութեան բարդութիւններուն մասին հարցումը կ՛ընդհատէ. ՙՏեսանելիութեան սարքերին շնորհիւ հիմա մեր աշխատանքը շատ հեշտացած է: Ամէն ինչ հանգիստ կ՛անցնի, ճիշդ է, հակառակորդը խախտումներ կ՛ընէ, բայց պէտք եղած պարագային իրեն արժանի պատասխան կը ստանայ՚:

Մինչ տղաները մարտական հերթապահութիւն կ՛իրականացնեն, դիրքի աւագը ճաշ կը պատրաստէ:

Ծառայակիցին ընկերները նկատել կու տան, որ ՙմիայն համով ճաշեր չէ որ կը պատրաստէ. անցեալ տարի պատերազմին մասնակցած է՚:

Աւագը լուռ կը շարունակէ գործը: Կը սպասեմ որ խօսի: Կիսաեփ ճաշը կը խառնէ, կը փակէ կաթսան ու կարճ պատասխան կու տայ.

ՙԹալիշի մէջ ծառայելը պատիւ է`՚:

Կը հասկնամ, որ պատերազմին մասին խօսիլ չ՛ուզեր, բայց կը պատմէ ծառայութեան ընթացքին ստացած դասերուն ու անոնց կարեւորութեան մասին:

www.mediamax.am

ՙԱպրիլեան Պատերազմ՚

(2017)

1) Գէորգ Յովհաննիսեան

2) Նարեկ Նիկողոսեան

3) Լեւոն Ապրեսեան

5) Թալիշ