(5 ՄԱՅԻՍ 1906 – 30 ՅՈՒՆՈՒԱՐ 1945)
– Ծնած է Թաւրիզ՝ Սրապիոն եւ Մանիա Գրիգորեաններու ընտանիքին մէջ։ Ուսանած է Թաւրիզի կեդրոնական թեմի վարժարանին մէջ եւ Թիֆլիսի ռուսական «գիմնազիա»յին մէջ։
– Դպրոցական տարիներուն ցուցաբերած է գրական ձիրք՝ գրելով քնարական բանաստեղծութիւններ, թարգմանութիւններ կատարելով ռուսերէնէն ու ֆրանսերէնէն։ Վաղ տարիքէն նուագած է դաշնամուր։
– 1923-ին ամուսնացած է մասնագիտութեամբ իրաւաբան Արփիար Ասլանեանի հետ եւ տեղափոխուած է Փարիզ։ Հետեւած է Սորպոնի համալսարանի գրականութեան դասընթացքներուն։
– Փարիզի մէջ ան աշխոյժ մասնակցութիւն ունեցած է հայ-ֆրանսական գրական միութեան աշխատանքներուն, աշխատած է թերթերուն, ծանօթացած է գրական շրջանակներու ներկայացուցիչներու հետ եւ վերցուցած «Լաս» գրական կեղծանունը։
1920-ականներու կէսերուն հայ-ֆրանսական մամուլին մէջ հրատարակած է «Մետաղադրամներու հաւաքածու», «Գինու երկաթէ վաճառական», «Ճահիճ» եւ այլ պատմուածքներ։ Իր ստեղծագործութիւնները գրած է հայերէն եւ ֆրանսերէն։
– 1928-ին լոյս տեսած է կարճ պատմուածքներու «Khan» («Խան») ժողովածուն, 1935-ին՝ «Գծից դուրս» պատմուածքներու ժողովածուն երկու հատորով։
– Գրական գործունէութենէն զատ ԼԱՍ-ը աշխոյժ մասնակցութիւն ունեցած է ֆրանսահայ հասարակական եւ մշակութային կեանքին։ Ան Ֆրանսահայ գրողներու միութեան անդամ էր, 1937-ին կը նշանակուի Հայ Օգնութեան Կոմիտէի նախագահ։ Այդ տարիներուն ԼԱՍ-ը կը հիմնէ Ֆրանսայի Հայ կանանց միութիւնը։
– Ասլանեան ամուսինները հակաֆաշիստական պայքար մղած են մօտ երեք տարի։ 1944-ի Յուլիս 26-ին ԼԱՍ-ն ու Արփիարը կը ձերբակալուին Փարիզի Էքս փողոց 8 հասցէի իրենց բնակարանին մէջ։ Ձերբակալման ժամանակ նացիստները կ’ոչնչացնեն ԼԱՍ-ի երկու անաւարտ վէպերու ձեռագիրները («Դիմադրութեան պատմութիւնը», «Փարիզի անկումը»)։
– Տէր եւ տիկին Ասլանեանները կը տեղափոխեն տարբեր համակեդրոնացման ճամբարներներ: ԼԱՍ-ը կը յայտնուի կանանց Ռավընսպրուքի համակեդրոնացման ճամբարի մէջ, Արփիարը՝ Տօրա Միթըլպաուի։
– Ըստ Նացիստական հալածանքներու Արոլզէն արխիւի ցուցակներուն՝ 1944-ի Սեպտեմբեր 5-ին ԼԱՍ-ը կը տեղափոխեն Պուխընվայլդ որպէս բանտարկեալ «թիւ 4460»։
– Նոյնիսկ հոն ԼԱՍ-ը չի դադրիր ստեղծագործելէ: Այդ շրջանին գրուած է ԼԱՍ-ի երկու բանաստեղծութիւնները՝ «Գործարանում» եւ «ՄԱԼԱ» (անաւարտ), որոնք փրկուած են Լիզ Լոնտոնի շնորհիւ։
– Հոկտեմբեր 9-ին ԼԱՍ-ը կը տեղափոխեն Լայփցիքի քաղաքի «Հազաք» համակեդրոնացման ճամբար, ուր կը մնայ երեք ամիս, ապա 1945-ի Յունուար 27-ին ետ կը փոխադրուի Ռավընսպրուք։ Ճիշդ այստեղ ալ կը կտրուի ԼԱՍ-ի մասին տեղեկութիւններու շղթան։
– Որոշ աղբիւրներ կը նշեն, որ Լասը մահացած է Ռավընսպրուք տեղափոխուելէ քանի մը օր անց, Յունուար 30-ին: Առ այսօր անյայտ կը մնան ե՛ւ ԼԱՍ-ի մահուան պայմանները ե՛ւ անոր գերեզմանը:
ԼԱՍ-ի՝ ամուսինին ղրկած միակ պահպանուած նամակը։
Դեկտեմբերի 25, 1935
Այսպէս ուրեմն, Արփիար ջան, սահում են օրերը օրերի ետեւից… ու մենք միշտ հեռու, միշտ հեռու ենք իրարից։ Երբեմն-երբեմն թւում է ինձ, որ մենք հեռանում ենք իրարից։ Ես վախենում եմ այդ մտքից, աշխատում եմ փաստերով ապացուցել որ այդպէս չէ ու կարծես թէ շատ են փաստերը եւ սակայն… եւ սակայն օրեր ու օրեր մենք իրար չենք տեսնում։ Զգում ենք, մէկս միւսի գոյութիւնը, թանկագին, անփոխարինելի գոյութիւնը, բայց ինչի՞ է պէտք այն, երբ չենք վայելում։ Վայելել բառը գուցէ տեղին չէ, շատ է պրօզայիկ, բայց սէրը իր վայելքն ունի , ունի իր գեղեցկութիւնը, իր հաճոյքը՝ պարզ ու անբացատրելի այն հաճոյքը, որ կոչւում է գուցէ սիրահարութիւն։
Ցերեկը իրարից հեռու, գիշերը իրարից բաժան, իսկ տարիները անցնում են ու անցնում է երիտասարդութիւնը մեր։
Գանգատ չէ ասածս, պարզ մի զգացում, որ վտանգաւոր է, երբ սկսում է դառնալ սովորութիւն։ Ու ես սիրում եմ կարօտել քեզ եւ այդ կարօտը տանջում է ինձ…
Որքան խորն է մարդկային հոգին… մինչ «առօրեան» խեղդում է նրան ու տեսանելի աչքերի ներկայանում Է ուրիշ մի բան։
Ուրիշ մի բան, որ դու չես այլեւս, իսկ ինքդ քաշուել, ծուարել է էութեանդ թաքաթաքուր մի ստուերում եւ միթէ յաճախ ուշադրութիւն իսկ չի դարձնում քեզ վրայ։ Նա (միտքդ) թելադրում է քեզ պարտաւորիչ բաներ, որ դու կատարում ես, բայց որոնք կապ չունեն քեզ հետ։
Այսպէս հեռացած ինքդ քեզնից, այլ մի պատկեր հագած ես երեւում աշխարհին, մարդկանց և նաեւ նրան որին սիրում ես։ Սա է ահա, որ հեռացնում է քեզ նրանից, նրան քեզնից։ «Առօրեայ»-ի պատկեր ասէք դրան, թէ ուրիշ մի անուն։ Ինչ էլ որ դա լինի, նա թշնամի է։
Սովորութիւն…
Առօրեայ…
Ահ, եթէ կարելի լիներ զրկել այս բառերէն իրենց նշանակութիւնից, իրենց ազդեցութիւնից։
