«Ուժեղ կողմ չլինելու պարագային պէտք է լինել
իմաստուն եւ լաւագոյնը»:
Աբբահայր Տուետ (18-րդ դար)
Զանց չառնելով եւ լրջօրէն հաշուի առնելով տիրող աշխարհաքաղաքական կացութիւնը ի սփիւռս աշխարհի, դժուար չէ ընկալել եւ հասկանալ, որ մեր սիրելի ՀՀ-ը հեռու, շատ հեռու է դասաւորուելուց ուժեղ պետութիւնների շարքին, ինչպիսին են Ռուսիան, Չինաստանը, ԱՄՆ, Հնդկաստանը, Պարսկաստանը եւ համազօր բազում ուրիշներ, որոնց հետ մենք եւս քաջութիւն եւ համարձակութիւն ունենք, որպէս իրաւահաւասար, ինքնիշխան պետութիւն ոտք մեկնելու, անշուշտ ոչ նրանց հետ հաւասար լինելու պայմանով, այլ գիտակցելով մեր իմացական ունակութիւնների ու ներուժի արժէքը, դիմակայել մեր առջեւ ծառացած մարտահրաւէրներին՝ չմոռանալով մեր երկրի կարեւոր աշխարհագրական դիրքը եւ աչքի զարկող դարաւոր մշակութային արժէքները: Ո՞ւր են այսօր մեր նախկին հակառակորդ՝ բիւզանդացիներն ու ասորիները: Իրաւացի էր Պարոյր Սեւակը բարձրաձայն եւ հպարտութեամբ գոչելու, թէ «Մենք քիչ ենք, բայց մեզ հայ են ասում»:
Աներկբայ է, որ արդի ՀՀ-ը կայացած ինքնիշխան պետութիւն է իր թերութիւններով հանդերձ, զինուած է այլազան մարտահրաւէրներին դիմակայելու կամքով, հիմնական նպատակ համարելով պետականութեան վերակառուցում, ինքնապաշտպանութեան եւ խաղաղ սահման ունենալու երաշխիք՝ հաշուի առնելով մեր կից դրացիների մեզ տիրանալու անյագ ցանկութիւնը, որի համար, ոչ միայն անհրաժեշտ է զինուել, այլ զարգացնել նաեւ բարձր իմացականութիւն դրացիների հետ յարաբերուելու ոլորտում եւ կարողանալ կառավարել ներքին տարաձայնութիւնների լայն տեսականին, մինչեւ իսկ պատժել իրաւակարգը խախտողներին, եթէ երկրի շահը այդ է պահանջում, եւ ոչ քմահաճոյքով, այլ մնալով հանդուրժողականութեան հաւասարակշիռ սահմաններում՝ կապուած դժուարութիւնների հետ:
Մեր երկրի բարգաւաճման եւ զարգացման հետ առնչուող կարեւոր իրադարձութիւններ տեղի ունեցան անցած օրերին. նախ Պոլսոյ մէջ Հոկտեմբեր 18-ին՝ «3+3» ձեւաչափով հարեւան երկրների արտաքին գործերի նախարարների հանդիպումը, որի ընթացքին տեղի ունեցաւ նաեւ tête à tête հայ եւ ազերի նախարարների ներկայացուցիչների առանձնակի հանդիպումը, որի ընթացքին կողմերը համաձայնած են շարունակել իրենց ջանքերը խաղաղութեան պայմանագիրը ի վերջոյ ստորագրելու համար: Այս երեւոյթը կարելի է լուրջ առաջխաղացում համարել, եթէ նոյնիսկ ընդդիմադիր ուժերը ջանք չեն խնայում այն յոռետես եւ ձախողուած համարել առանց այլընտրանք ունենալու: Այսուհանդերձ որեւէ պատճառ կամ երաշխիք չկայ պարզամիտ լինել ու հաւատալ թուրք- ազերի զոյգի խօսքին կամ ի՛նչ որ ստորագրութեան, քանզի նրանք ընդունակ են ուխտադրուժ որեւէ արարքի: Յիշենք առածը՝ շան հետ ընկերացիր, բայց փայտը միշտ ձեռքիդ պահիր: Տեղին է յիշել 1938-ին Մոսկուայի եւ Պերլինի միջեւ ստորագրած դաշինքը, որ արգելք չեղաւ զինուած յարձակման: Ի վերջոյ մենք պարտաւոր ենք հաշտուել այս վիճակի հետ եւ սեղմելով ատամները շարունակել, հեռու մնալով պարզամիտ լինելուց:
Յաջորդ իրադարձութիւնը Փութինի հրաւէրով ՊՐԻՔՍ-ի Քազանում եղած համաժողովին վարչապետի մասնակցութիւնն էր: Այդ առիթով հայ վարչապետը անհատական հանդիպումներ է ունեցել անդամ եւ ոչ-անդամ երկրների ղեկավար անձանց, որոնց շարքին նաեւ Էրտողանի եւ Ալիեւի հետ, եւ իբր տեսականօրէն բանաւոր համաձայնութեան են եկել, որ խաղաղութեան պայմանագրի ստորագրումը մօտակայ օրերին կարող է դառնալ իրականութիւն: Այս դրուագը եւս նախորդի նման կարելի է թուրքի խօսք համարելով շարունակել մեզ համար կարեւոր բանակցութիւնները, քանզի նոր տեսակի զինամթերքը, որ նա մեծ քանակով կուտակում է ցուցահանդէսի համար չէ, այլ ստոյգ նպատակի:
Արդի պայմաններում, բազում լուծելիք խնդիրներ ունեցող մեր աւետեաց երկրում քաղաքական դաշտը կառուցողական լինելու իր անհրաժեշտ մակարդակից շատ հեռու է: Շատերը չեն հասկացել եւ կը հասկանան արդեօք, որ կենսական է երկրի բարգաւաճման եւ ծառացող մարտահրաւէրներին դիմակայելու համար զարգացնել ստոյգ ռազմավարութիւն, բարձր իմացականութիւն, ոտքի տակ չանցնելու համար, որքան որ դժուար լինի, յարմարուել աշխարհաքաղաքական փոփոխումներին: Սակայն այդ տրամաբանութեամբ չեն գործում ներքին վէճերի քաղաքական հեղինակները, որոնց ձայնակցում է սփիւռքի եւ հայրենի մամուլի մի մասը, իշխանութեան իւրաքանչիւր քայլ մեկնաբանելով որպէս հաճոյակատարութիւն թշնամու հանդէպ:
Ժամանակն է, եթէ ուշ չէ, որ քաղաքական ընտրանին արթնանայ եւ իր շարքերում եղած թերուս անդամներին փոխարինի անհրաժեշտ մակարդակի մտաւորականներով, որոնք կարողանան մշակել համատեղ երկարաժամկէտ ծրագրեր՝ ՀՀ պետականութեան հաւասարակշիռ ապագայի սկզբունքով: Մենք կողմնակից ենք տարբեր տեսակէտներին եւ հայեացքներին, միայն փոխադարձ համոզման ու համաձայնութեան պայմանով, որ հիմքն է իրական ժողովրդավարութեան եւ երբեք միասնական չի նշանակել միատեսակ մտածողութիւն:
Փոխարէնը ի՞նչ ունեցանք եւ ունենք:
Քաղաքական աճպարար խամաճիկների մի բոյլ միայն՝ ղեկավարուած ստուերում պատսպարուած ուժերի կողմից, որոնք ելնում են փողոց, որոնց միակ գաղափարախօսական նշանաբանն է վարչապետի հրաժարական պահանջելը, այլ տարբերակ չեն ունեցել, իսկ որեւէ ծրագրի մասին խօսք անգամ չի կարող լինել: Առաւել ողբալին եղաւ այն, որ այդ խաժամուժի գլուխ անցաւ ոմն բարձրաստիճան ուխտադրուժ հոգեւորական, որ փայլում է իր տխմար եւ պիղծ հոգեբանութեամբ՝ հաւանաբար իր վերադասի բարձր քաջալերանքով եւ օրհնութեամբ:
Անյայտ է, թէ ո՛վ պիտի կարողանայ շտկել այս խառնաշփոթ կացութիւնը:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ