ՙՄի հարցրէք, թէ ի՞նչ կարող
է անելու երկիրը ձեզ համար:
Մտածէք, թէ դուք ինչպէս կարող
էք օգտակար լինել ձեր երկրին՚:
Ճոն Ֆիցճերալտ Քեննետի
Վերոնշեալ խօսքերը` արդի խառնիճաղանջ պայմաններում, որ տիրում է մեր աւետեաց երկրի քաղաքական եւ հասարակական միջավայրում, տեղին են եւ ոչ միայն կիրառելի, այլ նաեւ պարտադիր: Ստեղծուել է մի վիճակ, որ այն տպաւորութիւնն է տալիս, թէ առողջ մտայնութեան ու բանականութեան համընդհանուր ճգնաժամ է տիրում: Ժխտողականութիւնը դարձել է սկզբունք, մտածելակերպ, մինչեւ իսկ ապրելակերպ: Բոլորը բոլորին հակառակ են ու թշնամի, կիրթ, խոհեմ ու պարկեշտ լինելը կարծես արգելուած է հասարակութեան տարբեր մակարդակներում` թէ՛ անհատական, թէ՛ պաշտօնական:
Հայրենի թէ մասամբ սփիւռքի մամուլի մասին դժուար է կարծիք յայտնել` սուտն ու կեղծիքը տիրակալ են եւ յաճախ ենք հանդիպում միեւնոյն երեւոյթի հակադիր մեկնաբանութիւնների, որ կառուցողական լինելու ոչ մէկ հակում ունեն եւ նմանւում են իտալական Պրանտոլենի օրէնքի սկզբունքին, իմա՛ որ եթէ սուտը տարածւում է առանց դժուարութեան, ապա այն հերքելու համար պէտք է հսկայական ճիգ գործադրել, որի կողքին կայ հին հայկական ասացուածք, որ ոեւէ մէկի մասին տարածուած չարախօսութիւնը նոյնիսկ իրականութեան չհամապատասխանելու դէպքում` խոր հետք է թողնում:
Անհնար է հարց չտալ, թէ որքան որ փոքր լինի ստի ու կեղծիքի հետ կապուած յանցանքը` ո՞ւմ համար է այն շահաւէտ: Հէնց այնպէս ոչինչ չի լինում մանաւանդ երբ առկայ են քաղաքական հիմունքները, իսկ իշխանութիւն-ընդդիմութիւն յարաբերութիւնները շատ հեռու են տրամաբանական լինելուց եւ շտկելու ոչ մէկ յոյս ու միջոց կայ եւ չի կարող լինել: Որքան որ տարօրինակ թուայ` մեր հայրենաբնակների որոշ խաւի մօտ անհատի պաշտամունքի ձգտում կայ, որ թերեւս ենթադրաբար ստալինեան ժամանակների տգեղ բարքերի մնացորդն է, այլ կերպ ինչպէս բացատրել նախախնամութեան պարգեւ` տարբեր տրամաչափի ու կարողութեամբ երկիր փրկող խմբերի անդադրում եւ ձանձրալի դարձած վարչապետի հրաժարման կոչերը, եւ արդեօք այդ հրաժարականով է՞, որ բոլոր ծուռ ու կաղ խնդիրները պիտի լուծուեն, կամ իրենք պիտի լուծեն եւ արդեօք այդ գիշատիչները, որ անյայտ է թէ ում կողմից են հովանաւորուած, ունե՞ն ծրագրի նմանուող առաջարկ` չեմ կարծում, թաղուել են իրենց ստեղծած սուտ ու կեղծ ոլորանի գիրկը եւ մոլորեալ վիճակ են ապրում, մէկ սուտը միւսով փոխարինելով, եւ դա՛ միայն նախկինների ու ներկաների բախում չէ:
Մէկ բան հաստատուն է, որ ՙքաղաքական՚ կոչուող այդ խրտուիլակները դէպքերն շահարկելու վարպետ են` ունենալով որոշ անբարոյ մամուլի մասնակցութիւնը եւ նեցուկը, երբ բոլոր տեսակի հարուածները թոյլատրելի են եւ անպատիժ:
44-օրեայ դժոխքը համայն հայութեան ողբն էր եւ մնում է այդպիսին, բայց երկար ժամանակ այն ծառայեց անիմաստ եւ զուր շահարկումի բնաբան եւ բազում էին քաջարի հերոսները, որ պատրաստ էին Շուշին ետ բերել վարչապետի աթոռին նստելու պայմանով:
Ինչ ասել ՙՍուրմալու՚ի ողբալի պայթումից յետոյ յառաջացած խաժամուժի զարգացմանը, երբ մամուլի մի տեսակը արբունքի մէջ էր եւ անվրէպ թիրախի ենթակայ ողջ իշխանութիւնը: Ի դէպ յիշեցնեմ` նպատակս չէ մէկի կամ միւսի սխալները կոծկել եւ բացայայտել, միայն թէ շատ դժուար է ընդունել ու հաշտուել այն բոբիկ ու տխմար յայտարարութիւնների հետ, երբ ոմանք առաջ են քաշում եւ ցուցադրում այդ պայթումի ռուսական գործակալների մասնակցութեան վարկածը, իսկ ուրիշներ, աւելի հեռատես եւ ուշիմ լինելով, ենթադրում են, թէ այդ աղէտի հեղինակը կառավարութիւնն է` թերութիւնները կոծկելու նպատակով: Տխմարութիւնը երբեք սահման չի ունեցել ի սփիւռս աշխարհի եւ ինչու ոչ` մեզ մօտ:
Տիրող թոհուբոհի պայմաններում երկրի քաղաքական երկնակամարում եղած կուսակցական էժանագին քարոզչութեամբ յագեցած գործելաոճով ընդդիմութեան կողքին մի նոր համաստեղութիւն է յայտնուել, որ մարմնացնում է ոմն Էտկար Ղազարեան: Նա, ըստ մամուլի արձագանգին, երկրի փրկութեան աշխատանքների ոլորտում, նոր մարդ լինելով, նորութիւններ մտցնելու մտադիր է` տիրող գաւառական կեցուածքի դիմաց:
Նա այդ նպատակով սեփական նախաձեռնութեամբ եւ ուժերով Հայաստանի անկախութեան հռչակագրի ընդունման օրը, հանրահաւաքի հրաւիրեց ժողովրդին Հանրապետութեան հրապարակում:
Նոյն աղբիւրից ելնելով պարզւում է որ անձը օժտուած է իմացական եւ դիւանագիտական գիտելիքով, ինչպէս նաեւ բարեկիրթ է լեզուի ու բովանդակութեան առումով եւ որպէս բացառութիւն ունի ծրագիր, որ պիտի ներկայացնէ հանրութեան, ուստի յաւակնում է յաջորդ ընտրութիւններին ներկայանալ վարչապետի պաշտօնի թեկնածու` չպահանջելով Փաշինեանի հրաժարականը եւ առանց իշխանութիւններին քննադատելու եւ հայհոյելու:
Եթէ այդ բոլորը իրաւ է, ապա այդ է ենթադրեալ ճիշդ իշխանափոխութեան ճանապարհը, բարեկիրթ եւ իրար յարգելու պայմանով:
Յուսանք նորից գարուն կը գայ կը բացուի վարդը… եւ մեր ժողովուրդը կը գտնի իրեն արժանի մթնոլորտը:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ
Սեն Ռաֆայէլ
