ԱՐԱՐԱՏ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ

ԼԻԲԱՆԱՆ

ՄԱՔՍԱՅԻՆ ՏՈԼԱՐԻ ԹՆՃՈՒԿԸ

Լիբանանի տնտեսական բարեկարգումի ժամը շատոնց հասած է: Ներկայիս մաքսային տոլարի համարժէքի հարցը գրաւած է բոլորին ուշադրութիւնը: Ղեկավարներ չեն գիտեր քանի լիբանանեան ոսկիի պիտի սահմանեն մէկ տոլարը` մաքսատունէն ապրանք հանելու պարագային: Ներկայիս մաքսատունէն ապրանք հանելու գումարը տակաւին մէկ տոլարի դիմաց 1500 լիբանանեան ոսկի է: Կը մտածուի այս գումարը բարձրացնել 20 հազար լիբանանեան ոսկիի, պետութեան եկամուտը աւելցնելու համար: Սակայն այս մէկ անգամէն կատարուելիք յաւելումը մեծ վնաս պիտի հասցնէ առեւտուրին: Բացատրենք: Ներկայիս ներածուած ապրանքին գինը եթէ 100 տոլար է եւ մաքսը 10 առ հարիւր է, որեմն մաքս վճարելէն ետք ապրանքին մաքսը լիբանանեան ոսկիով պիտի դառնայ 10 տոլար x 1500 = 15000 լիբանանեան ոսկի: Մինչ մաքսին փոխարժէքը 20 հազար լիբանանեան ոսկի ըլլալու պարագային, մաքսը պիտի դառնայ 10 x 20000 = 200000 լիբանանեան ոսկի: Այս գումարը վաճառականը պիտի աւելցնէ ապրանքի գինին վրայ եւ ապրանքին գինը պիտի սղի ու քաղաքացին պիտի չկարենայ գնել զայն, պատճառելով անգործութիւն: Ուրեմն, ըստ մասնագէտներու, աւելի լաւ է այս մաքսի փոխարժէքը պահել ցած` 1500-ի եւ 10.000-ի միջեւ, որպէսզի երկրին արդէն հիւծած տնտեսութիւնը չքայքայուի:

ՀԱՅԱՍՏԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐԸ

ՙԱռաւօտ՚ օրաթերթին մէջ Ճիւլիեթթա Թադեւոսեան կը նշէ այն կէտերը, որոնք պէտք է նկատի առնուին Հայաստանի կառավարութեան կողմէ` երկրին տնտեսութիւնը հաւասարակշռելու համար.

– Դրամի արժեւորումը պէտք է կասեցուի, որովհետեւ բարձր փոխարժէքով դրամը պիտի վնասէ արտածումի վրայ հիմնուած ընկերութիւններուն եւ համակարգչային ծրագիրներ պատրաստող ընկերութիւններուն:

– Դրամատուներու մէջ ի պահ դրուած տոլարը չնչին տոկոսով պարտքի տալ փոքր եւ միջին չափի ընկերութիւններուն:

– Ապահովել երկրի պարէնային ապահովութիւնը:

– Փոքր եւ միջին չափի ընկերութիւններուն հարկերը նուազեցնել:

– Ճշդել տնտեսութեան զարգացումի առաջնակարգ նպատակները եւ աշխատիլ անոնց գործադրութեան ուղղութեամբ:

Այս յարափոփոխ եւ անկայուն համաշխարհային տնտեսական համակարգին մէջ կարեւոր է ներկայիս պահել արդիւնաւէտ տնտեսական համակարգ մը: Փորձեր կատարելու ժամանակը չէ ներկայիս: ԱՄՆ-Չինաստան երկբեւեռ տնտեսական պայքարի լոյսին տակ, ժամանակն է որ իւրաքանչիւր երկիր փնտռէ իր շահը եւ հաստատէ իր տնտեսական կարելիութիւններու քարտէսը եւ ուղղուի անոր համեմատ:

ՄԻՋԻՆ ԱՐԵՒԵԼՔ

ԹՈՒՐՔԻՈՅ ԵՐԵՒՈՒԹԱԿԱՆ ՇՐՋԱԴԱՐՁԸ

Թեհրանի մէջ գումարուած եռակողմ գերաստիճանէն, Ռուսիոյ, Իրանի եւ Թուրքիոյ ղեկավարներուն միջեւ ու Սոչիի մէջ գումարուած Թուրքիա-Ռուսիա գերաստիճանէն ետք, Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեպ Թայիպ Էրտողան եւ իր արտաքին գործերու նախարար Մեվլութ Չավուշօղլու սկսան Սուրիոյ եւ Եգիպտոսի հանդէպ դրական յայտարարութիւններ կատարել: Ի՞նչ է պատճառը այս երեւութական շրջադարձին:

Առաջին գերաստիճանի ընթացքին, Թուրքիա լսեց յստակ խօսք մանաւանդ իրանեան կողմէն, թէ եկած է ժամանակը ըլլալու կա՛մ շրջանի ժողովուրդներուն հետ, կա՛մ` դէմ: Մոխրագոյն քաղաքականութիւն վարելու ժամանակը կը մօտենայ իր աւարտին: Թուրքիա զգաց, որ Սուրիոյ մէջ պիտի չկարենայ շարժիլ ուզածին նման եւ երկրին տնտեսական վիճակն ալ նախագահական ընտրութենէն առաջ պէտք ունի դրական ներուժի: Թշնամանալով Իրանի եւ Ռուսիոյ հետ, ինք պիտի կորսնցնէ շրջանային երկու հզօր պետութիւններու տնտեսական նեցուկը: Իսրայէլի հետ յարաբերութեան բարելաւումն ալ կ’իյնայ այս տնտեսական պատճառներու շարքին մէջ: Վերոյիշեալ պատճառներով Էրտողան որոշեց մնալ շրջանային ուժերու ճամբարին կողմը, երեւութապէս օգուտ քաղելու համար որպէս միջնորդ ներկայանալու վիճակէն:

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ

ՊՐԻՔՍ ԵՒ ԳԵՐՄԱՆԻԱ

Բազմաբեւեռ աշխարհակարգի հիմնումին մէջ մեծ դեր վերապահուած է ՊՐԻՔՍ տնտեսական համախմբումին: Անոր հիմնադիրները` Պրազիլ, Ռուսիա, Չինաստան, Հնդկաստան եւ Հարաւային Ափրիկէ կը կազմեն շրջանային տնտեսական հսկաներ: Ըստ Ռուսիոյ մէջ Չինաստանի դեսպանին, Չինաստան եւ Ռուսիա կը մնան շարժիչները այս հսկային: Համախմբումը կը պարունակէ աշխարհի բնակչութեան 42 առ հարիւրը, աշխարհի տնտեսութեան 25 առ հարիւրը: Այս համախմբումի երկիրներու տնտեսական աճը աշխարհի արձանագրած աճին կէսն է, ինչ որ ցոյց կու տայ, թէ այս երկիրները աշխարհի տնտեսական աճի շարժիչներն են: Ուրիշ կարեւոր գործօն մըն է, որ շատ մը շրջանային տնտեսական կարեւորութիւն ունեցող երկիրներ, ինչպէս Իրան, Թուրքիա, Ալճերիա եւ Արժանթին կը հետաքրքրուին այս համախմբումով եւ լրջօրէն կը մտածեն անոր միանալ: Ըստ դեսպանին, ՊՐԻՔՍ շատ կարեւոր դեր ունի խաղալիք բազմաբեւեռ աշխարհակարգի հաստատումին մէջ, նեցուկ կանգնելով Ռուսիոյ եւ Չինաստանի վարած հակամիաբեւեռ քաղաքականութեան:

Ըստ ամերիկեան ՙՊլումպըրկ՚ լրատուական հաստատութեան, ներկայ բնական կազի ներածումի պայմաններուն մէջ, Գերմանիա կը դիմագրաւէ լուրջ մարտահրաւէր մը: Գերմանիոյ տնտեսութեան ողնայարը համարուող ինքնաշարժի կտորներու, քիմիական եւ պողպատի ճարտարարուեստները պէտք ունին աժան ներածուող ռուսական կազին: Անոր բացակայութեան, զայն փոխարինողը պիտի ըլլայ սուղ, արտադրութեան ծախքը պիտի աւելնայ եւ այդ ընկերութիւնները պիտի կորսնցնեն իրենց յաճախորդները ու սնանկանան: Ուրիշ լուծում կը համարուի ընկերութիւններուն հեռանալը այլ երկիրներ, ուր մարդուժի եւ ուժանիւթի գինը աւելի յարմար է: Այսպիսով, ըստ ՙՊլումպըրկ՚ի, Գերմանիա կրնայ կորսնցնել իր տնտեսութեան շարժիչը` ճարտարարուեստը, իր ժխտական հետեւանքներով:

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳԻՏԵԼԻՔ

ՊԱՐՏՔ-ԳՈՅՔ ՀԱՄԵՄԱՏՈՒԹԻՒՆ (Debt-Equity Ratio)

Տնտեսագիտութեան մէջ, պետութեան կամ ընկերութիւններու տնտեսական վիճակը ցոյց տուող ամենակարեւոր ցուցանիշներէն մէկն է անոնց պարտք-գոյք համեմատութիւնը: Այսինքն, եթէ ընկերութիւն մը կամ պետութիւն մը իր ունեցած դրամագլուխի, գանձելիներու եւ գոյքի գումարին դիմաց պարտքի դրամ առած է, այդ պարտքը պէտք է ըլլայ վճարելիի սահմանին մէջ: Օրինակի համար, եթէ պետութեան մը տարեկան եկամուտը վեց միլիառ ԱՄՆ տոլար է, ան կրնայ պարտք ստանալ այս գումարի մէկ երրորդ չափով կամ երկու միլիառ տոլար: Կարեւորը այն է, որ այս համեմատութիւնը միշտ պահուի եւ պարտքին չափը չանցնի երկրին կամ ընկերութեան եկամուտին 60 առ հարիւր համեմատութիւնը: Հակառակ պարագային մենք կ’ունենանք Յունաստանի եւ Լիբանանի օրինակները: Պետութիւններ, որոնք չպահեցին այս համեմատութիւնը եւ մտան վտանգաւոր կացութեան մէջ: Սնանկութիւն յայտարարեցին ու երկիրը մտցուցին տնտեսական ժխտական հոլովոյթի մէջ, չպահելով ոսկեայ այս օրէնքը` պետութեան կամ ընկերութեան ծաւալը կախում ունի անոր եկամուտէն, եթէ եկամուտ չկայ, փոքրացուցէք պետութեան կամ ընկերութեան ծաւալը: Պարտքի դրամ առնելով ծաւալ մի պահէք: Այս դասն է որ սորվեցանք Յունաստանէն եւ Լիբանանէն:

Վ. ԹՈՍՈՒՆԵԱՆ