Երեք օր տարբերութեամբ Երեւան այցելեցին երկու հզօր պետութիւններու` Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու եւ Ռուսաստանի հետախուզական ծառայութիւններու տնօրէնները, որոնք իրենց կարճատեւ կեցութեան ընթացքին հանդիպումներ ունեցան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի հետ:
Աւելի անակնկալ էր ԱՄՆ Կեդրոնական Հետախուզական Վարչութեան (CIA) տնօրէն Ուիլիըմ Պըրնզի այցելութիւնը, որու մասին նախապէս չէր յայտարարուած: Ուրբաթ օր Պըրնզի ժամանումին անդրադարձաւ ռուսաստանեան ՙՍփութնիք Արմինեան՚, իսկ երբ հայաստանեան լրագրողները փորձեցին ամերիկեան դեսպանատունէն ստուգել լուրին հաւաստիութիւնը, հոն ոչ հաստատեցին եւ ոչ ալ հերքեցին լուրը: Աւելի ուշ, տարածուեցաւ պաշտօնական հաղորդագրութիւն, որ վարչապետ Փաշինեան ընդունած է ամերիկացի բարձրաստիճան պաշտօնեան, որուն հետ քննարկած է միջազգային եւ տարածաշրջանային հարցեր եւ Կովկասի մէջ տիրող իրավիճակը:
Հոս հարց կր ծագի, թէ արդեօ՞ք Պըրնզի այցելութիւնը նախատեսուած էր որ մնար գաղտնի, սակայն Ռուսաստան, որ Հայաստանի մէջ ունի հետախուզական լայն ցանց, բացայայտած է Պըրնզի ժամանումը, Հայաստանի իշխանութիւններուն ստիպելով, որ հանդէս գան յայտարարութեամբ:
Իր կարճատեւ կեցութեան ընթացքին Ուիլիըմ Պըրնզ հրապարակային յայտարարութիւն չունեցաւ եւ խիստ անհաւանական է, որ ան եկած է քննելու Կովկասի մէջ տիրող իրավիճակը: Այդ պարագային ան պէտք էր այցելէր նաեւ Պաքու, որուն մասին ոչ մէկ տեղեկատուութիւն եղաւ:
Այս եզակի այցելութեան ծալքերը առայժմ կը մնան չբացայայտուած:
Ուիլիըմ Պըրնզի այցելութենէն երեք օր ետք, Երեւան ժամանեց Ռուսիոյ Արտաքին Հետախուզութեան Ծառայութեան տնօրէն Սերկէյ Նարիշքինը: Վարչապետին հետ հանդիպումէն ետք հրապարակուած յայտարարութիւնը ունէր գրեթէ նոյն բովանդակութիւնը:
Ի տարբերութիւն Ուիլիըմ Պըրնզի, ռուս պաշտօնեան պատասխանեց ռուսաստանեան լրատուամիջոցներու հարցերուն, յայտարարելով թէ Մոսկուան պատրաստ է աջակցելու Հայաստանին` նոր ստեղծուելիք արտաքին հետախուզական ծառայութեան հարցով: Ան խոստացաւ պաշտպանել Հայաստանը, առանց յստակացնելու թէ ինչպէս:
Թէ արդեօ՞ք իր այցելութիւնը կապուած է ամերիկացի պաշտօնակիցին այցելութեան հետ, Սերկէյ Նարիշքին հարցին պատասխանեց այլ հարցով, որ Ուիլիըմ Պըրնզի այցելութիւնը արդեօ՞ք կապուած էր իմ այս այցելութեան հետ:
Մեծ հաւանականութեամբ Սերկէյ Նարիշքին արագօրէն ժամանեց Երեւանª իմանալու համար Ուիլիըմ Պըրնզի եւ վարչապետ Փաշինեանի միջեւ կայացած խօսակցութեան բովանդակութիւնը:
Այս երկու այցելութիւնները անգամ մը եւս ցոյց կու տան Հայաստանի ներկայացուցած կարեւորութիւնը` կովկասեան տարածաշրջանէն ներս, նոյն ատեն փաստելով, որ Երեւան կը կարողանայ վարել բազմաբեւեռ յաջող արտաքին քաղաքականութիւն:
Գ. ԽՈՏԱՆԵԱՆ
ՙՄԱՍԻՍ՚
